Na de invoering van het vrouwenkiesrecht in 1919 stonden vrouwen klaar om politiek en bestuurlijk mee te beslissen. Carry Pothuis-Smit en vier andere vrouwen kwamen in de Amsterdamse Gemeenteraad. Zij ijverden voor consultatiebureaus en kinderbewaarplaatsen. Carry werd de eerste vrouw in de Eerste Kamer van de Staten Generaal. Pas in 1927 traden voor het eerst twee vrouwen toe tot een waterschapsbestuur. Dat gebeurde in Amsterdam-Noord. Weduwe G. Koeman-de Boer werd voorzitter van het polderbestuur Banne Buiksloot. Eva Schalk, ongehuwde dochter van boer Govert Schalk uit Buiksloot, was de tweede vrouw in dat gezelschap van heren en zij ging carrière maken als vrouwelijk heemraad. In 1928 verving Eva Schalk korte tijd de voorzitter, mevrouw Koeman-de Boer, die naar Edam verhuisde. Ze werd nog datzelfde jaar opgevolgd door een man, waarop zij – mogelijk gepikeerd – uit het bestuur stapte.
Eva Schalk (Buiksloot, 1890; Borne, 1978) was de oudste dochter van Govert Schalk (1860) en Anna Maria Paris (1862). Het echtpaar kreeg nog twee dochters Jo en Anna, terwijl hun enige zoon Jan, vernoemd naar Goverts vader, maar drie maanden leefde. Na haar vaders dood in 1934 kwam Eva als eerste vrouwelijk heemraad in het bestuur van het heemraadschap De Buikslotermeer (1825-1967, rechtsopvolger van het Hoogheemraadschap de Drie Waterlandsche Meeren). Haar vader was vele jaren dijkgraaf van die polder. Ze ontwikkelde zich tot een ervaren heemraad. Eva heeft die functie 27 jaar bekleed, maar dijkgraaf worden als waardig opvolger van haar vader is niet gelukt.
In 1936 werden in Noord-Holland de waterschappen gereorganiseerd: kleine polderbesturen worden opgeheven. Ook in dat nieuwe Hoogheemraadschap Waterland was Eva Schalk 21 jaar bestuurslid. Toen ze op 22 mei 1960 zeventig jaar werd is ze uit het bestuur gegaan. In 1971 verhuisde ze naar Borne. In 2017 is de nieuwe fiets-voetgangersbrug over het Noord-Hollands Kanaal naar Eva Schalk vernoemd.
Eva was een sportieve vrouw die tenniste, volop meedeed aan de activiteiten op Koninginnedag en graag paard reed. Haar zwager Antonie D. Heuff, de man van Anna, kon er ook wat van: hij deed in 1928 mee aan de Olympische spelen in Amsterdam. Eva had grote belangstelling voor de geschiedenis van de Buikslootse kapiteinshemel en was een kritisch krantenlezer. Bij het afscheid in 1958 van meester Schaap van de C.F. Capelleschool drukte Eva hem op het hart zich vanuit Nieuwendam te blijven bemoeien met de restauratie van de Buiksloterkerk. Hij was er immers diaken en administrateur geweest. Toen de gerestaureerde Krijtmolen in 1967 door burgemeester Van Hall werd onthult, was de 77-jarige Eva van de partij en vertelde journalisten over het reilen en zeilen van de molen onder molenaar Grool.
Op de Buiksloterdijk 198 was het een zoete inval van mensen met hart voor het dorp, waaronder de veel jongere journalist Jaap Groen. In zijn in memoriam van 1978 vertelt hij over de theevisites en haar manier van spreken: een langzame stem en woorden met nadruk uitsprekend. Haar huisgenote was mevrouw Bertha Criel (1890-1957), een makelaar in onroerend goed en taxateur van antiek. Eva’s laatste levensjaren speelden zich af in Borne waar mevrouw Bentfort van Valkenburg haar verpleegde. Maar Buiksloot bleef in haar hart gesloten.
Om tot het bestuur van het heemraadschap Buikslotermeer toegelaten te worden was het een vereiste eigenaar of erfpachter te zijn van gronden in de Buikslotermeer. Zo had Govert Schalk huizen met erf aan beide zijden van de Openbare Lagere School op de Meerweg. In de polder lagen zijn vele hectaren weiland, in erfpacht van De Buikslotermeer. Als de erfpachtvoorwaarden in 1928 worden aangepast staan de namen van dochters Eva en Anna (*1899) op de lijst voor erfpachtakten naar het nieuwe model. Dochter Jo Schalk (*1892) woont dan in Delft als vrouw van Pieter C. Cleijndert, huisarts en directeur van een ziekenhuis aldaar.
De Buiksloter Meerweg met de Openbare Lagere School van Buiksloot, op grond van Schalk, 1923
Na de dijkdoorbraak van 1960, waardoor Tuindorp Oostzaan onderliep, werden de dijken van de oude polders een zorgenkind omdat ze te laag zouden zijn. De Buikslot ermeerdijk werd onteigend tot groot verdriet van de bewoners. Eva verzette zich tot voor de Hoge Raad tegen deze onteigening. In 1966 werden de bezwaren tegen de onteigening door de Arrondissementsrechtbank terzijde geschoven in het belang van de Amsterdamse volkshuisvesting. Eva en acht andere bewoners bleven bezwaar maken, terwijl de bezittingen op de Buikslotermeerdijk al gesloopt waren ten behoeve van dijkverhoging. Dat moet voor deze “bijna-dijkgravin” een bittere pil geweest zijn.
De eerste vrouwelijke dijkgraaf in Nederland, ir. Joan Leemhuis-Stout, is in 1984 benoemd bij hoogheemraadschap Schieland. Lang zijn waterschappen zaken van mannen, die als boer of grootgrondbezitter belang hebben bij goed waterbeheer in de polders. Zo was Govert Schalk, de vader van Eva, dijkgraaf van het heemraadschap Buikslotermeer. Dijkgraaf en schout, met de schoolmeester als schrijver van (resolutiën of) besluitenlijsten, hebben veel invloed als het op beslissen aankomt. Dankzij de waterschapsbelasting worden dijken onderhouden, doorbraken gedicht, en sluizen en molens gebouwd.
Eva komt ook nog voor in de politierapporten uit de Tweede Wereldoorlog. Ze leverde in 1944 een doos met patronen in, die hoorden bij een jachtgeweer van haar vader Govert. Het geweer was al eerder ingeleverd en de patronen lagen op zolder. Je ziet het voor je: boer-dijkgraaf Govert Schalk die door zijn weilanden in de Buikslotermeer loopt om een haas of fazant te schieten.
Bronnen
Delpher, SAA, HCAN, o.a. Cleijndert-archief, Hoogheemraadschap HNK
Verwante onderwerpen:
Beruchte watersnoden 1570, 1825, 1916, 1960
Gemeenmaken van dijkonderhoud en Schellingwoude.
Spasteken en de spa-steek-voogd
Zeedijk en polderdijken
Banbestuur versus gemeenten